AMIDADŌ (hay MIDADŌ)

AMIDADŌ (hay MIDADŌ), một tên tiếng Nhật, dùng để chỉ một điện thờ, nơi có tôn tượng đức Phật A Di Đà. Dù việc thờ đức Phật Di Đà không chỉ ở Ấn Độ mà còn ở một số nước trung Á, nhưng ở đây không hề có một công trình kỷ niệm hay văn bản nào nói về điều này.

Ở Trung Quốc, tư liệu đầu tiên về Amidadō (A Di Đà Đường) là của Đại sư Huệ Viễn (Hui-yüan) thuộc triều Đông Tấn (317-419 CN), người đã đặt một bức tượng Phật A Di Đà ở Bát Nhã Vân Đài (Prajñā-vihāra) ở Lô Sơn. Sau đó nhiều tổ chức Pratyutpanna (Ban Chu) do ngài Thiện Đạo (Shan-tao), Thừa Viễn, Pháp Chiếu, và những vị khác, lập ra để thực hành niệm Phật tam muội. Những đạo tràng này cũng có thể gọi là Amidadō, nhưng những ngôi chùa kiểu này không mấy phổ biến, dù có nền tảng là các đạo tràng ban chu tam muội như vậy.

Lịch sử về Amidadō của Nhật Bản thì rất lâu xa. Từ thời đại Nara (thế kỷ thứ 8), chúng ta đã có những công trình ở chùa Hōrin-ji, Kyōto và chùa Hokke-ji ở Nara. Sau triều đại Heian (749 CN), với sự truyền bá phổ biến của phương pháp ban chu tam muội (Jōgyōzammai), rất nhiều Amidadō đã được thành lập ở nhiều địa điểm trong thành phố Kyōto và các vùng lân cận.

Thiên Hoàng Ninmyō (834-850) đã dựng chùa Gokuraku-ji ở làng Hukakusa tỉnh Yamashiro (tức là Kyōto hiện nay), công nương Masako đã xây một Amidadō và năm điện thờ  trong khuôn viên chùa Kwannon ở làng Iwakura gần Kyōto. Năm thứ tư của triều đại Kwannin (1020 CN), Hujiwara-no Michinaga xây một ngôi chùa lớn ở phía tây bờ sông Kamo của thành phố Kyōto và đặt tên là Muryōju-in (tức là ngôi chùa với Tôn Tượng Phật Vô Lượng Thọ). Vào năm thứ nhất của triều đại Shōreki (1077), Thiên Hoàng Shirakawa đã xây một Amidadō với bức tượng Phật Di Đà với cửu phẩm liên đài ở chùa Hoshō-ji. Vào năm thứ hai của triều đại Chōji (1105 CN), Thiên Hoàng Horikawa đã cúng dường một Amidadō cho chùa Sonshō-ji. Ngoài những địa điểm này, còn có ở chùa Takayama-dera ở Kyōto, chùa Jingo-ji ở Kyōto, chùa Tōshōdai-ji và chùa Tachibana-dera ở Nara, chùa Kegoshi-dera ở tỉnh Rikuchū (nay là tỉnh Kanazawa), chùa Okuno-in (hay còn gọi tâm điện) ở núi Kōya, chùa Seki-dera ở tỉnh Ōmi (nay là quận Shiga), và chùa Shōbi-ji của tỉnh Settsu (nay là quận Ōsaka) đều có điện thờ. Trong số những điện thờ hiện còn, điện Ōjōgokuraku-in của Ōhara, Kyōto là một trong những công trình tinh xảo nhất. Amidadō này còn có tranh tường với hai hiện đồ mạn đà la sau lưng tượng Phật A Di Đà. Điện Amidadō nổi tiếng ở Hokkai-ji, Hino được xây dựng bởi Hino Sukenari vào năm thứ sáu của triều Eishō (1051 CN). Những Amidadō được công nhận là di sản quốc gia gồm có: Chùa Hōwōdō của tỉnh U-ji, chùa Kwannon-ji của tỉnh Ōmi, chùa Daishō-in của tỉnh Ise, chùa Jōdo-ji của tỉnh Harima, chùa Daisen-ji của tỉnh Hōki, chùa Jōdō-ji của tỉnh Bingo, chùa Hukki-ji của tỉnh Bungo, chùa Seiren-ji của tỉnh Higo, chùa Myōdō-ji của tỉnh Higo, chùa Kinren-ji của tỉnh Mikawa, chùa Saigwan-ji của tỉnh Kazusa, chùa Hachiyō của tỉnh Iwashiro, chùa Shiramizu Amidadō của tỉnh Iwaki, chùa Kōzō của tỉnh Iwaki, Konjikidō (hay điện vàng) của chùa Chūson-ji thuộc tỉnh Rikichū. Ngôi chùa cuối cùng là Amidadō nổi tiếng nhất với sự trang hoàng lộng lẫy và tinh xảo.

Sau khi thiết lập Phật Giáo Tịnh Độ Tông ở Nhật Bản (sau thế kỷ 12), cấu trúc Amidadō càng trở nên phổ biến và những Amidadō này được gọi là Hondō (chánh điện) hoặc Midō (cung kính điện). Những Amidadō với cửu phẩm liên đài của đức Phật Di Đà được gọi là Kutai-amidadō (tức là Amidadō với chín phẩm sen). Chùa Jōruri-ji của tỉnh Yamashiro là một minh họa rõ nét về dạng cửu phẩm liên đài. Hiện nay nó đã được công nhận là di sản quốc gia. Điện Amidadō của chùa Jōshin-ji ở Okuzawa, Tokyo cũng là một điện thờ rất nổi tiếng với tên gọi Kuhon-butsu.

S.K