ADHIKARAṆA-SAMATHA - Sudhamma.Net

ADHIKARAṆA-SAMATHA, phần thứ 8 và cũng là phần cuối của giới bổn (Pāṭimokkha). Nó gồm có 7 điều dùng để giải quyết bất hòa (adhikaraṇa). vì vậy trong phần học giới (sutta-vibhaṅga) (Vin. IV, P. 351) nói rằng để quyết định, để diệt tranh thì sẽ có thể xử bằng cách thú tội (sammukhā-vinaya), bằng cách ghi nhớ (sati-vinaya), xử khi vị Tỳ kheo hết điên cuồng (amūḷha-vinaya), định tội theo lời thú nhận mà người khai thiệt (patiññāya-kāretabaṃ); phân đoán, lấy theo lời khai của phần đông người có đạo đức (yebhuyyasika); xử theo tội đã phạm phải (tassa-pāpiyasika); thảo phú, tức giảng hòa cho cả hai bên không cần xử đoán việc trước (tinavatthāraka).

Bản Mahāvyutpatti (Danh nghĩa đại tập) thống nhất với văn bản Pali về bảy pháp diệt tranh này. Và bên Sanskrit những thuật ngữ tương ứng sẽ là sammukha-vinaya, smṛti-vinaya, amūḍha-vinaya, pratijñā-kāraka, tatsvabhāvaiṣīya, yadbhūyā-sikīya và tṛṇaprastāraka. Ngoài văn bản này còn có phần Giới Bổn (prātimokṣa) của các bộ phái như Dharmaguptika (Pháp Tạng Bộ), Mahā-saṅghika (Đại Chúng Bộ), Kāśyapīya (Ẩm Quang Bộ), Sarvāstivāda (Nhất Thiết Hữu Bộ), Mūla- sarvāstivāda (Căn Bản Nhất Thiết Hữu Bộ) và Mahīśāsaka (Hóa Địa Bộ), được tìm thấy trong các bản dịch tiếng Hán, và phần luật của phái Căn Bản Nhất Thiết Hữu Bộ ở Tây Tạng, cũng đều thống nhất với phần diệt tranh (adhikaraṇa-samatha) của văn bản Pali.

Phần adhikaraṇa-samatha chỉ đưa ra các pháp diệt tranh mà có thể áp dụng chung với mọi trường hợp. Còn những phần khác của giới bổn (prātimokṣa) thì trình bày cách giải quyết cho từng tội cụ thể. Nhưng trong phần adhikaraṇa-samatha này thì chỉ xử lý riêng những vấn đề về tranh cãi, và phần thẩm vấn thì có vẻ không khớp lắm. Tuy nhiên bản Kaṇkhāvitaraṇī (chú giải về giới bổn) (p. 156) nói rằng những vấn đề ở đây bất luận là vị Tỳ kheo đã phạm điều gì cũng đều giải quyết bằng adhikaraṇa-samatha.

Theo như S. Dutt (Early Buddhist Monachism, p. 94) thì mục diệt tranh sau này mới được thêm vào prātimokṣa, khi có những lỗi chưa có trong phần giới luật trước kia.

C. W.

THAM KHẢO: w. Pachow, A Comparative Study Of Te Prātimokṣa. S. Dutt, Early Buddhist Monachism. I. B. Horner, The Book Of The Discipline, Vol. III.