ACCHARĀ SUTTA

ACCHARĀ SUTTA, một bộ thi kệ trong Tương Ưng Bộ Kinh bao gồm bốn cặp câu kệ, cặp đầu tiên do chính đức Phật thuyết, ba cặp còn lại là Ngài trả lời những câu hỏi trong đó. Bộ chú giải (SA. I, 85) nói về những thắc mắc liên quan đến một vị Tỳ kheo đã bỏ thân trong lúc thiền định. Vị ấy đã tái sinh vào cõi trời thứ 33 (Tāvatimsa) trong trạng thái định và trở thành Thiên chủ của của các thiên nữ cõi trời đó. Dù các thiên nữ vây quanh và đàn ca hát xướng, ngài ấy vẫn chưa ý thức được rằng giờ mình đã là một vị thiên chủ, không còn là một vị thầy Tỳ kheo nữa cho đến khi họ cho ngài xem diện mạo mới của mình trong gương. Thất vọng với cõi giới mới của mình, vị ấy cùng với thiên chúng tùy tùng đi đến gặp đức Phật và nói với Ngài rằng những niềm vui của cõi trời chỉ là sự giả dối mê muội và xin Ngài chỉ cách thoát ra khỏi cõi ấy. Vị Thiên tiền thân là Tỳ kheo nói rằng vườn thượng uyển trên thiên giới gọi là Nandana với nghĩa là “niềm vui” nhưng lại không biểu thị sự vui vẻ thực sự như tên gọi của nó mà thực sự chỉ là sự ảo tưởng, không thật, và đúng ra nên gọi chúng là mohana – nghĩa là ‘sự mê muội’. Cư dân trên này là những thiên nữ nhưng sự thật họ là những ác ma – có lẽ vì họ là những chướng ngại vật trên con đường giải thoát. “Xin chỉ cho con cách thoát khỏi thế giới đầy mộng tưởng này, bạch đức Thế Tôn!”, vị ấy thưa thỉnh.

Câu trả lời của đức Phật được ẩn dụ bằng hình ảnh tỉ mỉ của một người đánh xe ngồi trên xe ngựa. Đức Phật đáp, con đường giải thoát chính là đi thẳng vào mục đích chính của con người, đó là  ‘Thoát khỏi sự sợ hãi’, hay còn gọi là ‘Trạng thái không còn sợ hãi’. Để đạt được mục tiêu này, chiếc xe ngựa phải chạy một cách êm ái trên những bánh xe được di chuyển đúng hướng (dhammacakkehi saṃyutto, ngài Buddhaghosa chú giải), do người đánh xe điều khiển, cũng chính là Pháp, và đi đúng hướng nhờ vào tầm nhìn đúng đắn (sammādiṭṭhipure javaṃ). Hình ảnh chiếc xe ngựa ẩn dụ cho nhiều phẩm hạnh của người tu: ghế ngồi (apālama) tượng trưng cho sự khiêm nhường, nhũn nhặn, rèm phủ (parivārana) là sự chú tâm, v.v. . “Và cũng như vậy hỡi các thiện nam, tín nữ,” đức Phật dạy, “những ai thực hành theo những phẩm chất của cỗ xe đó sẽ có thể an trú vào Niết Bàn” (Tương Ưng Bộ kinh, I, 45).

Theo như chú giải của ngài Buddhaghosa con đường và cỗ xe ngựa đều là nói về Bát Chánh Đạo.

Có một sự so sánh thú vị trong bài kinh này, đặc biệt là những lời của vị Thiên tiền thân là Tỳ kheo nói về Nandana, được tìm thấy trong phẩm Nandana thuộc Tương Ưng Bộ Kinh (S. I, 2, § 1). Sự so sánh cũng nằm tại S. I, 3, § 9.

B. J.