ABHINIVESA (Khuynh hướng)

ABHINIVESA (Khuynh hướng). Mặc dù khái niệm bắt nguồn từ hình ảnh một nơi trú ngụ vật lý hay một ngôi nhà (nivesa), ý nghĩa của từ đã trở nên hoàn toàn mang tính tâm lý học, ám chỉ khuynh hướng bám trụ trong tâm, bám chấp vào định kiến, hoặc xu hướng có một niềm tin nhất định nào đó. Do vậy, khi nói rằng “vạn pháp là những thứ không nên chấp vào” (sabbe dhammā n’ālaṃ abhinivesāyā: M. I, 251; S. IV, 50), chú giải giải thích rằng bất kể điều gì thuộc về tam giới (ba loại hiện hữu – ND) thì không nên dính mắc vào với một tâm cắm chốt. Khái niệm này về sau được đặt cạnh thuật ngữ parāmāsa, sự lây lan, và gāha, sự chấp trước. Vì thế, thuật ngữ này diễn tả tâm bám chấp (cetaso adhiṭṭthāna), định kiến và và thiên kiến (abhinivesānusaya: S. II, 17; S. III, 135). Nó thường được dùng để miêu tả sự dính mắc vào tà kiến về sự trường tồn, sự tiêu vong, v.v… (diṭṭhi- saññojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho… Dhs. §§ 381, 1003, 1005, 1117, v.v…); và với sự từ bỏ và buông xả của định kiến này, tâm thức được hoàn toàn cởi trói (S. III, 13).

H. G. A. v. Z.