ABHIDHARMASAMUCCAYA-BHĀṢYA (Đại Thừa A-tỳ-đạt-ma Tập Luận Thích)

ABHIDHARMASAMUCCAYA-BHĀṢYA (Đại Thừa A-tỳ-đạt-ma Tập Luận Thích) và bộ Abhidharmasamuccaya-vyākhyā (Đại Thừa A-tỳ-đạt-ma Tập Thích Luận) là hai tên tiếng Phạn của hai bản dịch tiếng Tây Tạng của một bản gốc bộ luận tiếng Phạn về bộ Abhidharmasamuccaya (Đại Thừa A-tỳ-đạt-ma Tập Luận) của ngài Asaṅga (Vô Trước). Theo như Cordier ghi chép lại, bộ luận này gốc là được soạn ra bởi Rgyal-bahi sras (Jinaputra) hoặc theo một tên khác là Rgyal-pohi sras (Rajaputra), người mà không phải là ai khác mà chính là học giả Yasomitra. Bộ Abhidharmasamuccaya-bhāṣya (Đại Thừa A-tỳ-đạt-ma Tập Luận Thích) được dịch sang tiếng Phạn bởi Jinamitra và Silendrab dhi từ Ấn Độ, Ye-ses sde (Cordier, III, 384; TM. số 4053).

Tuy nhiên, may mắn là một bản thảo hoàn chỉnh của bộ luận này đã được phát hiện ở Tây Tạng bởi Rahula Sankrityayana. Lúc đầu, Rahula ghi nhận rằng nó chỉ là bộ Sankhathya-viniścaya từ bộ Abhidharmasamuccaya-bhāṣya (Đại Thừa A-tỳ-đạt-ma Tập Luận Thích) của học giả Yasomitra (JBORS…). Sau đó, khi đang xem xét bản thảo, Pralhad Pradham đã phát hiện ra rằng bản thảo tìm được là bộ luận về Abhidharmasamuccaya hoàn chỉnh và chỉ có chương năm mới được gọi là Sankhathya-viniścaya.

Thêm nữa, theo Pradhan (Abhidharmasamuccaya, trang 5), bộ Mahāyānābhidharma-samyukta-sangīti-śāstra (Đại thừa A-tỳ-đạt-ma tạp tập luận) của ngài Asaṅga (Vô Trước) là một bản dịch tiếng Hán của bộ Abhidharmasamuccaya-bhāṣya (Đại Thừa A-tỳ-đạt-ma Tập Luận Thích). Tuy nhiên, Nanjio, ghi nhận rằng bộ luận này được soạn bởi Sthrimati và được dịch sang tiếng Hán bởi ngài Huyền Trang vào năm 646 C.N. Nanjio cũng cho rằng bộ này không có ở Tây Tạng. Do đó, nếu bộ Mahāyānābhidharma-samyukta-sangīti-śāstra (Đại thừa A-tỳ-đạt-ma tạp tập luận) là một bản dịch tiếng Hán của bộ Abhidharmasamuccaya (Đại Thừa A-tỳ-đạt-ma Tập Luận), thì chúng ta đang đối mặt với hai trường phái tách biệt nhau về quan điểm về nguồn tác giả của bộ luận gốc: một phía gồm những tác phẩm Tây Tạng thì cho tác giả là Yasomitra, còn phía bên bản dịch tiếng Hán thì cho tác giả gốc là Sthiramati.

T. R.