AṆU-RAJA

AṆU-RAJA, (Tạng ngữ: rdul-phra-mo hoặc rdul-phram; Hán ngữ: vi trần 微塵), đơn vị vật chất nhỏ nhất có thể nhìn thấy được.

Cuốn Đại Tỳ Bà Sa Luận (Abhidharma- mahāvibhāṣā-śāstra) viết rằng bảy nguyên tử (paramāṇu) tạo thành một vi trần, là vật chất nhỏ nhất có thể nhìn thấy bằng mắt và nhãn thức. Mặc dù vậy, nó chỉ có thể thấy được bằng tam nhãn là thiên nhãn, nhãn của vị chuyển luân thánh vương, và Bồ-tát nhãn ở giai đoạn cuối của kiếp sinh tử. Bảy vi trần hợp thành một loha-raja (kim trần) (Taishō, I, p. 702).

Theo cuốn Đại Trí Độ Luận (Mahāprajñā -pāramitā-śāstra), có ba loại vi trần: lớn, vừa và nhỏ. Loại lớn thì ai cũng thấy, loại vừa thì chư thiên nhìn thấy, loại nhỏ thì chỉ có thiên nhãn (divya-cakṣus) của các bậc thánh mới thấy được. Nhưng tuệ nhãn (prajñā-cakṣus) không thấy có vi trần, vì bản chất của vi trần là Không (Taishō, XXV, p. 326). Mochizuki giải thích rằng vi trần loại lớn có lẽ là vātāyanacchidra-rajas (khích du trần), vi trần loại vừa là loha-raja (kim trần), và vi trần loại nhỏ mới là thực vi trần (Moc. V, p. 4769) .

Vì vi trần là một đơn vị rất nhỏ và vì mọi vật bao gồm một số lượng lớn vi trần, nó được dùng làm ví dụ trong nhiều kinh điển. Chẳng hạn, Hoa Nghiêm Kinh (Avataṃsaka Sūtra) viết rằng trong mỗi vi trần của thế gian này có số lượng Phật quốc nhiều như như số lượng vi trần trong tất cả đại dương của thế gian. Và trong mỗi Phật quốc như vậy, số lượng chư Phật nhiều như số vi trần trong tất cả các đại dương của thế gian. Và trước mỗi vị Phật đều có số Bồ-tát Phổ Hiền nhiều như số vi trần trong tất cả các đại dương của thế gian (Taishō, X, p. 33).

K. Tmr.