AḌḌAMĀSAKA
AḌḌAMĀSAKA, một vị vua là tiền thân của ngài Ānanda. Câu chuyện của ngài được nói đến trong Gaṅgamāla Jātaka (J. III, No. 421).
Ông sinh trong một gia đình nghèo ở thành Ba La Nại (Bārāṇasī) và kiếm sống bằng nghề gánh nước. Ông tích góp được nửa xu (aḍḍamāsaka) và giấu ở chỗ bức tường gạch ở cổng thành phía bắc. Vợ ông cũng tích được nửa xu như vậy. Một hôm trong thành có lễ hội và họ quyết định lấy tiền để dành đó để vào thành vui chơi. Cổng thành phía bắc cách đó tận 12 dặm nhưng anh gánh nước vẫn vui vẻ đi bộ đến để lấy nửa xu của mình đem về. Đến giữa trưa, anh ta đã đi được nửa đoạn đường và đến cung điện. Đức vua Udaya rất ngạc nhiên khi thấy anh chàng đi trên cát nóng mà vẫn ca hát vui vẻ. Vua gọi anh ta đến và hỏi làm sao cái nóng thiêu đốt kia không ảnh hưởng gì tới anh ta. Anh ta đáp thứ đang thiêu đốt mình không phải mặt trời mà là dục vọng. Vua vô cùng kinh ngạc khi biết kho báu mà anh ta vượt mọi gian khổ để lấy cho được chỉ là nửa xu. Vua đã cho anh ta nửa xu để anh từ bỏ việc đi lấy kho báu dưới cái nóng thiêu đốt kia nữa. Nhưng khi nhận lấy phần thưởng của vua, anh ta vẫn không từ bỏ kho báu nửa xu của mình. Đức vua tăng số tiền lên một xu, rồi tăng dần cho đến hàng đống châu báu kèm địa vị cao, thậm chí là đến chức phó vương, miễn là anh từ bỏ việc đi lấy kho báu. Chỉ đến khi vua đề nghị chia nửa giang sơn cho mình anh ta mới đồng ý. Người ta nói rằng dù rất thích kho báu nửa xu của mình, anh ta vẫn chọn nửa giang sơn vua ban. Anh ta trở nên nổi tiếng với cái tên vua Aḍḍamāsaka. Hai vị vua đều cai trị nước trong hòa bình. Một hôm khi đang cùng nhau đấu kiếm trong vườn ngự uyển, vua Aḍḍamāsaka nổi lên ác tâm muốn giết vua Udaya để chiếm đoạt nửa giang sơn còn lại, nhưng nghĩ lại ân tình sâu nặng mà vua Udaya đã ban cho mình, Aḍḍamāsaka suy nghĩ lại. Ác tâm đó vẫn cứ trỗi dậy và lo sợ rằng tâm tham này sẽ khuất phục mình, vua Aḍḍamāsaka đã vứt kiếm và cầu xin vua Udaya tha thứ cho suy nghĩ giết người của mình. Vua Udaya không chỉ tha thứ mà còn nhường luôn nửa giang sơn còn lại cho Aḍḍamāsaka cai trị. Nhưng Aḍḍamāsaka đã nhận ra sự nguy hiểm của tham dục nên đã từ chối món quà và nói rằng mình sẽ từ bỏ mọi thứ để xuất gia. Ông tro nửa giang sơn của mình cho vua Udaya, thuyết giảng cho mọi người nghe về sự nguy hại của tham dục và đi lên núi Himalaya. Ông trở thành một vị tu khổ hạnh và chứng đắc thiền định (jhāna) cùng với thần thông (abhiñña).
Câu chuyện này trích từ tiền thân Gaṅgamāla. Đức Phật nhận định vua Aḍḍamāsaka chính là Ānanda và vua Udaya chính là Ngài. Một câu chuyện khác về tiền thân Gaṅgamāla được tìm thấy trong Mahāvastu, nhưng có nhiều điểm khác biệt (III, pp. 182 f.). Câu chuyện này nói rằng Aḍḍamāsaka chính là Udaya. Ngoài ra còn có thêm câu chuyện về vua Aḍḍamāsaka cùng việc kìm nén những tham dục của ông trong Kāma Jātaka (J. IV, No. 467, p. 174).
L. R. G.